Đức mẹ hoa cẩm chướng
Bức tranh tả hình ảnh Đức mẹ Maria ở bên Chúa hài đồng trong một căn phòng tranh tối tranh sáng trên nền những ô cửa hướng ra khung cảnh thung lũng và núi non bên ngoài. Với nét biểu cảm đượm buồn, Maria nhìn đứa con và trao cho nó một bông cẩm chướng màu đỏ tượng trưng cho niềm đam mê cũng như cuộc hôn nhân thần bí giữa mẹ và con trai (nghĩa là Chúa và Nhà thờ); Chúa hài đồng, những tưởng sẽ chạm vào bông hoa nhưng đôi mắt lại lơ đãng hướng về phía bầu trời, như một sự chấp nhận số phận nghiệt ngã và trở về trong vòng tay của Đức cha.
Đức mẹ Maria trong chiếc áo đỏ cầu kì, khoác ngoài một chiếc áo xanh lam và dải lụa vàng mềm mại thấy từ những nếp gấp rủ xuống. Giữa ngực là chiếc khuy cài ngọc bích viền ngọc trai, tượng trưng cho sự thánh thiện, thanh tịnh và tinh khiết. Tóc nàng được tết thành hai bím nhỏ viền đối xứng quanh trán, để những lọn nhỏ vàng óng rủ xuống nhịp nhàng.
Trên cả bức Madonna Dreyfus, tác phẩm này đánh dấu một bước quan trọng trong nghệ thuật của người họa sĩ trẻ Leonardo, với kĩ thuật sắc nét và trực tiếp hơn (ánh sáng phức hợp, sự xuất hiện của chiếc lan can, lọ hoa thủy tinh). Các chủ thể nổi bật lên trong vùng nửa tối qua nguồn ánh sáng chiếu chính diện mà không hề có bất cứ một khiếm khuyết nào về sự cứng nhắc, và một trong những điểm nhấn là bàn tay dịu dàng của Maria như sắp chạm vào cơ thể mềm mại của đứa con trai.
Có một vài điểm trong tác phẩm này chứng tỏ nó được sáng tác khi Leonardo còn trẻ, với ảnh hưởng từ người thầy Verrocchio: thành phần cấu trúc, sự tinh tế đến trong suốt của các hiện thân, cử chỉ nhẹ nhàng trìu mến rất đời thực giữa mẹ và con; đó còn chưa kể đến bình hoa đặt trên đế gợi nhớ đến chiếc bàn thờ trong bức Annunciazione (hiện nay đang trưng bày tại Bảo tàng Uffizi, Firenze) cảm hứng từ ngôi mộ của Piero và Giovanni de’ Medici do Verrocchio điêu khắc. Tuy nhiên những yếu tố khác lại chứng tỏ kĩ thuật điêu luyện của người nghệ sĩ: khung cảnh nền với vách núi lởm chởm, nếp gấp màu vàng trên tà áo cuồn cuộn như dòng thác, bộ tóc được xử lí tinh tế mà sau này cũng được thấy trong tác phẩm Leda và thiên nga.
Leonardo da Vinci (1452-1519)
Đức mẹ và hoa cẩm chướng, 1478-1480